Yasin DEMİR

Bu makaleyi programcılar için yazdığımıza göre uygulama geliştirme sürecini göz önüne almak gerekiyor. Programcı SQL Server’ı kullandığı bilgisayara kurup veritabanı hazırlayıp herhangi bir programlama diliyle geliştirdiği projesini test edecektir. Bu nedenle konu SQL Server olduğunda programcılar işe SQL Server’ı kurmakla başlarlar. SQL Server’ın 2000 ve 2005 sürümlerinin kurulumu son derece kolay ve sorunsuzdu. 2008 sürümü biraz karmaşıktır. Bu nedenle bu makalede kurulumun ayrıntılarından söz edildi.

SQL Server’ın Express yerine asıl sürümlerinden yararlanmak istiyorsanız karşınıza birden fazla seçenek çıkıyor. Enterprise ve Standard ilk akla gelen sürümlerdir. Developer sürüm, Enterprise sürümle benzer özelliklere sahip olsa bile lisanslama şartları farklıdır. Bu makalenin potansiyel okurlarının bir kısmı SQL Server’ın ücretsiz Express Edition sürümünü tercih edecekler fazla olduğu için Express sürümü nasıl kurabileceğinizden söz ettik. Bu düşünce ile microsoft.com’da arama yapıp SQL Server’ın Express sürümüyle ilgili aşağıda verilen sayfayı bulduk.

Bu sayfada gördüğünüz gibi SQL Server 2008’in Express sürümüyle ilgili 3 farklı sürümün linki var. En kısıtlı Runtime Only adlı olanı SQL Server veritabanı hazırlamak ve bu veritabanını kullanan uygulamalar geliştirmek için yeterlidir. Bu durumda veritabanı ve tablo hazırlamak için Visual Studio’nun Server Explorer penceresinden yararlanmanız gerekir. Gerçekte Visual Studio ile SQL Server veritabanını kullanan uygulamalar geliştirmek için SQL Server’ın Runtime Only sürümü yeterlidir. Runtime Only sürüm yaklaşık 65 Mb’tır.

Veritabanı hazırlarken Visual Studio’nun Server Explorer penceresi yerine SQL Server Management Studio adlı aracı kullanmak istiyorsanız bu kez SQL Server 2008 Express With Tools’u indirip kurmalısınız. Yok eğer SQL Server Management Studio aracından başka rapor servisinden yararlanmak istiyorsanız bu penceredeki SQL Server 2008 Express with Advanced Services adlı sürümden yararlanmalısınız. Kendim bu sürümü kullanmak istediğim için indirip çalıştırınca aşağıdaki gibi bir sonuçla karşılaştım.

SQL Server 2008’i kurmak istediğiniz bilgisayarın SQL Server 2008’e uygun olup olmadığını öğrenmek istiyorsanız  Planning sekmesindeki System Configuration Checker seçeneğini tıklamalısınız. Bu sırada kullandığım bilgisayarda PowerShell kurulu olmadığı için SQL Server 2008’in kurma programı bilgisayarın SQL Server 2008’e uygun olmadığını rapor etti. SQL Server’ın 2008 sürümleri .NET Framework 3.5 SP1, Windows Installer 4.5 ve PowerShell bileşenlerine gerek duymaktadır.

Bu nedenle microsoft.com’da arama yapıp PowerShell’i indirebileceğim adresi bulup indirdim. Ekranda Setup Support Rules penceresi varken PowerShell’i indirip kurup Re-run düğmesini tıklayıp kullandığımız sistemin yeniden kontrol edilmesini sağladık.

Installation Center penceresine dikkatlice baktığınızda pencerenin sol tarafında Planning, Installation, Maintence, Tools, Resource, Advanced ve Options sekmeleri bulunmaktadır. Tahmin edeceğiniz gibi Planning kategorisinde kurma öncesi hazırlıklar ve kurma hakkında bilgi içeren dokümanlarla ilgili seçenekler bulunmaktadır. Bu sırada Installation kategorisine geçilirse SQL Server Installation Center penceresi aşağıda verilen şekle dönüşür.

Maintenance kategorisinde SQL Server 2008 sürümlerine yükseltme, SQL Server 2008’in tamir edilmesi ve cluster yapısında çalışan node’lar üzerinden SQL Server 2008’i kaldırmakla ilgili linklere ulaşabilirsiniz.

Tools kategorisinde SQL Server 2008 için geliştirilmiş araçları gerek kurulum öncesi gerekse de kurulum sonrası farklı ihtiyaçlarınız için kullanabilirsiniz. Örneğin; System Configuration Checker aracı ile mevcut sistemin SQL Server 2008 kurulumu için hazır olup olmadığını test edebilirsiniz

Resources kategorisinde SQL Server 2008 ile ilgili yardım dosyalarına, doküman kütüphanesine ve online kaynak sayfalarına ulaşabileceğiniz linkler bulunmaktadır.

Advanced kategorisinde SQL Server 2008 ile failover cluster kurulumları için kullanılan araçlar bulunmaktadır. Sistemimize yeni bir SQL Server 2008 kurulumu yapacağımız için Installation kategorisine geçerek “New SQL Server stand-alone installation or add features to an existing installation” linkini tıkladık.

SQL Server 2008’in Express sürümünün kurulumu Enterprise ve Standard sürümden pek farklı değildir. SQL Server’ın kurma programı her önemli işlem öncesi sistemi kontrol etmektedir. Bu nedenle Installation kategorisindeki New SQL Server stand-alone installation… seçeneğini tıkladığınızda ekrana Setup Support Rules penceresi gelmekte kurma öncesi sistem kontrol edilmektedir.

İşleme devam etmek üzere bu penceredeki OK düğmesi tıklanınca ekrana Product Key penceresi gelir. Express Edition ücretsiz olduğu için normal sürümün aksine ürün anahtarı girilmeden bir sonraki adıma geçilebilmektedir.

SQL Server 2008’in Express sürümü ücretsiz olduğundan seri numarası girilmiyor. Kurma işlemine devam etmek üzere Next düğmesi tıklandığında ekrana bu kez Lisense Terms penceresi gelir.

Lisans haklarıyla ilgili penceredeki I accept the license terms onay kutusunu seçip Next düğmesini tıkladığınızda karşınıza aşağıda verilen Setup Support Files penceresi gelir. SQL Server 2008’i kurma işlemine devam edebilmek için öncelikle Setup Support Files adlı bileşenin kurulması gerekmektedir.

Bu penceredeki Install düğmesini tıkladığınızda Setup Support Files adı altında gruplanan dosyalar kurulur ve bu dosyaların kurulması işlemi tamamlandığında aşağıdaki gibi rapor sunulur. Kullandığım bilgisayarla ilgili olarak bir uyarı almış olmama rağmen bu uyarı kurulum için engel değildir. Kullandığınız bilgisayara kurulu Windows güncel değilse sorunlar yaşayabilirsiniz.

SQL Server 2008’i kurmaya devam etmek üzere bu penceredeki Next düğmesini tıklarsanız ekrana bu kez kurulacak bileşenlerinin seçildiği Feature Selection penceresi gelir. Bu pencerede listelenen bileşenlerinin bir çoğuna ihtiyaç duymasam bile Select all düğmesini tıklayıp hepsini seçili duruma getirdim.

SQL Server 2008’in Experss sürümün en kısıtlı halini yani 91 MB’lık Runtime Only kopyasını indirip kurmak istemiş olsaydım Feature Selection penceresi aşağıdaki gibi olurdu.

Tahmin ettiğiniz gibi SQL Server hizmeti Database Engine Services bileşeni tarafından verilmektedir. Management Tools sayesinde veritabanı hazırlayıp mevcut veritabanları üzerinde işlem yapmak mümkün olmaktadır. Management Tools ile yapılan birçok işlemi Visual Studio’nun Server Explorer penceresinden yararlanarak yapmak mümkündür. Feature Selection penceresinde SQL Server 2008’in ilgilendiğim bileşenlerini seçip Next düğmesini tıklayıp Instance Configuration penceresine geçtim.

SQL Server’ın Express sürüm için varsayılan Instance adı SQLExpress iken Standard ve Enterprise sürümde MSSQLServer’dır. SQL Server 2008’in Express olmayan sürümü toplam 50 Instance’e izin vermektedir. Daha önceki SQL Server sürümlerinden farklı olarak SQL Server 2008’de her Instance’ın adından başka Intance ID özelliği bulunmaktadır.

Instance Configuration penceresinde ayrıca söz konusu Instance’ın kontrolünde hazırlanacak veritabanı, log dosyaları ve raporların saklanacağı klasörü seçebilirsiniz. Instance Configuration penceresinde herhangi bir ayarlama yapmadan Next düğmesini tıklayarak aşağıda verdiğim Disk Space Requirements penceresinin ekrana gelmesini sağladım.

İşleme devam etmek üzere tekrar Next düğmesini tıkladığınızda ekrana bu kez aşağıda verilen Server Configuration penceresi gelmektedir. Bu pencerede SQL Server’la ilgili servisleri çalıştıracak kullanıcılar ve parolaları tespit edilmektedir. Verilen ekran görüntüsünü dikkatlice incelediğinizde toplam 4 servis için kullanıcı seçimi yapmak gerekmektedir.

Bu pencerede listelenen seçenekler kurulmak istenen SQL Server sürümüne ve seçilen bileşenlere göre değişmektedir. Feature Selection penceresinde SQL Server Reporting Services bileşenini seçmemiş olsaydım bu pencerede rapor servisi için kullanıcı seçmek gerekmezdi. Bu pencerede SQL Server Database Engine hizmeti için mutlaka kullanıcı seçmek gerekmektedir. Bu hizmet için kullanıcı seçilmeden Next düğmesi ile işleme devam edilemez. Her ne kadar bu pencerenin üst kısmında toplam 2 servis olsa bile her iki servis için bir seferde kullanıcı seçmek ve parolasını girmek yerine Use the same accaunt for all SQL Server services düğmesini tıklayabilirsiniz. Eğer her servis için farklı kullanıcı yetkili olarak atanacaksa bu düğmeyle ilgilenmemek gerek.

Bu pencerede ayrıca Startup Type sütununda kurulum tamamlanıp bilgisayar yeniden açıldığında söz konusu servisin otomatik olarak başlayıp başlamayacağı konusunda seçim yapılmaktadır. SQL Server Database Engine servisinin otomatik olarak çalışmasını istediğimden bu servis için kullanıcı seçimini yaptıktan sonra Startup Type sütununda Automatic’i seçtim.

Server Configuration penceresindeki Collation sekmesinde SQL Server için dil ve karakter seti seçimi yapılmaktadır. Database Engine seçeneği sayesinde veritabanıyla ilgili servisler için karakter seti seçimi yapılırken Analysis Services seçeneğiyle analiz servisleri için karakter seçimi yapılmaktadır.

Server Configuration penceresinde gereken ayarlamalar yapılıp Next düğmesi tıklandığında bu kez ekrana aşağıda verilen Database Engine Configuration penceresi gelmektedir.

SQL Server, veritabanlarını koruma konusunda size 2 teknik sunar. Veritabanlarını koruma işini işletim sistemine havale etmek istiyorsanız Windows Authentication Mode radyo düğmesini seçmelisiniz. Veritabanlarını korurken veya güvenliğini sağlarken SQL Server’dan yararlanmak istiyorsanız Mixed Mode radyo düğmesini seçmeniz gerekir. Kendim SQL Server Authentication Mode seçtim.

Bu pencerede ayrıca SQL Server için yönetici seçmeniz gerekiyor. Kendim Add Current User düğmesini tıklayıp geçerli kullanıcıyı SQL Server yöneticisi olarak atadım. SQL Server 2008’in kurma programı SQL Server yöneticisi olarak atadığınız kullanıcı için basit ve kolay tahmin edilen şifre girmenize izin vermiyor.

İster Windows authentication mode seçilsin ister Mixed Mode seçilsin Add Current User veya Add düğmelerinden yararlanıp en az bir kullanıcı seçmek gerekmektedir.  Bu pencerede Mixed Mode’u seçip Add Current User düğmesini tıklayıp geçerli kullanıcıyı yönetici olarak atadım. Bu ayarlamayı yapıp Next düğmesini tıkladığınızda ekrana raporlama servisiyle ilgili ayarlamaların yapıldığı Reporting Services Configuration penceresi gelir.

Tahmin edeceğiniz gibi Feature Selection penceresinde rapor servislerinin kurulması için seçim yapmadıysanız bu pencere ekrana gelmez. Bu pencerede Install the native mode default configuration adlı ilk  radyo düğmesini seçtim. Bir sonraki adımda ekrana Error and Usage Reporting penceresi getirilerek kurma işlemi sırasında meydana gelebilecek hataların veya sorunların Microsoft’a gönderilip gönderilmeyeceği konusunda seçim yapılmaktadır.

Error and Usage Reporting penceresinde herhangi bir seçim yapmadan bir sonraki adıma geçip SQL Server’ın kurulmasını başlattım. Her ne kadar kurma işleminin başlangıç aşamalarında bazı kontroller yapılmış olunsa bile ekranda Error and Usage Reporting penceresi varken işleme devam etmek üzere Next düğmesi tıklandığında ekrana Installation Rules penceresi getirilip sistemin SQL Server 2008’e uygun olup olmadığı tekrar test edilir. Ardından kurulacak bileşenler Ready to Install penceresinde listelenir.

Bu sırada Install düğmesi tıklanırsa kurma işlemi makul bir sürede tamamlanır ve ekrana aşağıda verilen Complete penceresi gelir.

Bu şekilde SQL Server 2008’in Express sürümünün kurulması tamamlandıktan sonra kullanılan bilgisayar veritabanı hizmeti vermeye başlar. Visual Studio’nun Server Explorer penceresinden yararlanılıp veritabanı hazırlamak dahil olmak üzere istenen işlemler yapılabilir. Express sürümle birlikte gelen Management Studio’dan yararlanılmak istendiğinde ekrana aşağıda verilen Connect to Server diyalog kutusu gelmektedir. Bu diyalog kutusunda ilk olarak Authenticaiton liste kutusunda kimlik doğrulama yöntemi seçilmelidir.

Management Studio ile istenen SQL Server sunucusuna bağlandıktan sonra istenen işlemler yapılabilir. Bundan sonrası başka bir makalenin konusu olduğu için burada kesiyorum.

Yasin DEMİR